Een random doordeweekse dag. Het is al laat op de avond en ik zit nog achter mijn laptop. Mijn werk is bijna klaar. Ja, nee, nu echt. Alleen nog even één alinea schrijven en alles nog even één keer (lees: voor de twaalfde keer) doornemen en dan is het af. Oh, wacht, vergeet ik bijna dat ene onderwerp te benoemen. Dat typ ik er voor de volledigheid ook nog even bij. Voor ik het wist was het middernacht en lag ik de volgende dag pas in mijn bed.
Kenmerken van perfectionisme
Het is geen wonder dat in onze huidige prestatiegerichte maatschappij velen van ons last hebben van de stress van perfectionisme. Maximaal presteren, loyaal zijn (lees: superveel overwerken), hard werken loont, de top bereiken; zomaar wat termen van tegenwoordig. Als ervaringsdeskundige weet ik als geen ander dat perfectionisme een hoop onnodige stress kan opleveren. Voel jij je regelmatig gestrest door jouw perfectionisme en zou jij wel wat minder perfectionistisch willen zijn? Dan is deze blog voor jou.
Wat is perfectionisme
Er zijn vele definities en omschrijvingen van perfectionisme te vinden. Hier geef ik een uitleg aan de hand van mijn persoonlijke opvatting en ervaring. Kenmerkend voor een perfectionist is het continu nastreven van perfectie. Maar perfectie bereik je zelden of nooit, want de grens schuift voor een perfectionist steeds verder op. Heb je net iets geoptimaliseerd, dan vind je daarna wel wéér iets wat nóg beter kan.
Zo wordt het een never ending story. Perfectionisten leggen de lat heel hoog, zijn erg kritisch (op zichzelf) en nemen de dingen vaak veel te serieus. Eigenlijk geloof je dat je niet goed genoeg bent als je ‘’gewoon’’ je best doet. Herkenbaar? Ik weet zelf hoe het is om stress te ervaren door voornamelijk werk gerelateerd perfectionisme. Perfectionisme kun je in één, maar ook in meerdere levensgebieden ervaren.
Verschil tussen excellentie en perfectionisme
Volgens Brené Brown zit er een groot verschil tussen het streven naar excellentie en perfectionisme. Volgens haar is perfectionisme gericht op de buitenwereld: wat zullen mensen ervan denken?
Je wilt hiermee eigenlijk jezelf beschermen en voorkomen dat je gekwetst wordt, door bijvoorbeeld kritiek van buitenaf. Terwijl het streven naar excellentie gaat over het maximale uit jezelf halen, omdat je dit zélf graag wilt. Voel je het verschil? Perfectionistisch gedrag is geworteld in angst, zoals de angst om de controle te verliezen, om fouten te maken, niet gewaardeerd te worden of niet goed genoeg te zijn.
In deze blog richt ik mij op de praktische tips die ik kan geven om met perfectionisme om te gaan en de hieraan gerelateerde stress te verminderen, vanuit mijn eigen ervaring. Ik hoop dat deze tips jou ook helpen om verdere stressklachten door perfectionisme, of in ergere gevallen overspannenheid of een burn-out, zoveel mogelijk te voorkomen.
Perfectionist: kijk je onderliggende angst aan
Zoals gezegd, is perfectionisme geworteld in angst. Perfectionisme en faalangst gaan vaak hand in hand. Het helpt je om te weten waar jij precies bang voor bent. Vraag jezelf eens af: waarom heb ik perfectionistisch gedrag, waar ben ik eigenlijk bang voor? Bijvoorbeeld: ik heb een angst om niet goed genoeg te zijn. Kijk deze angst aan. Welk verlangen ligt er onder deze angst?
Het onderliggende verlangen kan zijn: het liefst wil ik me gewaardeerd/geaccepteerd/geliefd/… (vul maar in) voelen. Weet dat jij nu in jouw volwassen leven, voor bijvoorbeeld waardering, en eigenlijk voor ieder onderliggend verlangen, niet meer afhankelijk bent van jouw omgeving. Als klein kind ben je afhankelijk van je ouder(s) of opvoeder(s) voor liefde, zorg, bescherming, aandacht en waardering. Nu kun jij jezelf de zelfliefde, zelfzorg, bescherming, aandacht en waardering geven die je nodig hebt.
Perfectionisme loslaten door zelfcompassie
Merk jij dat je je weer perfectionistisch gaat gedragen? Adem even diep in en uit. Heb compassie met jezelf. Hiermee bedoel ik: wees vriendelijk en zonder oordeel naar jezelf, zoals je ook zou zijn naar een goede vriend of vriendin. Maak weer contact met het onderliggende verlangen (bijvoorbeeld waardering). Weet dat perfectionisme jou niet helpt om dit verlangen te bereiken.
Ik heb zelf gemerkt dat als ik vanuit zelfcompassie steeds meer mijn aandacht richt op het onderliggend verlangen van mijn angst en mezelf dit verlangen geef, dat ik mijn perfectionisme steeds beter los kan laten. Door jezelf te geven wat jij nodig hebt, maak jij je namelijk onafhankelijk van kritiek of waardering van de buitenwereld.
10 slaaptips voor perfectionisten
Perfectionisten blijven vaak zo lang bijschaven en optimaliseren dat ze niet in de gaten hebben dat hun werk allang goed genoeg is. Ik heb zelf ervaren dat ik mij kon verliezen in de details en dan het doel uit het oog kon verliezen. Perfectie is bijna nooit het doel van een werk. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, zoals bij het precisiewerk van een chirurg. Voordat je ergens mee aan de slag gaat, is het dus goed om jezelf af te vragen: gaat het nastreven van perfectie mij in deze situatie helpen of belemmeren om mijn doel te bereiken?
Werkt het belemmerend en geeft het jou daardoor onnodige stress? Probeer dan deze 50% tip eens uit: wees eens tevreden met een 50% resultaat! 50% maar?! Hoor ik de perfectionist denken. Dat is toch ondermaats? Als jij een perfectionist bent, dan realiseer je je vaak niet dat jóuw 50% voor een ander vaak al goed genoeg is. Kijk maar eens naar de sprekende afbeelding hieronder van de Perfectionist Scale.
De exacte bron of grondlegger hiervan heb ik helaas niet kunnen vinden, maar een coach vertelde mij hierover en ik vind dit plaatje heel verhelderend. Het helpt mij ook om te relativeren bij perfectionistisch gedrag. Voor jou is 50% misschien onvoldoende, maar dat komt omdat jij de lat voor jezelf zo hoog legt. In andermans ogen zal jouw 50% veelal als ‘’goed’’ gekwalificeerd worden.
Omgaan met perfectionisme
Als we de perfectionist in jou zijn gang laten gaan, dan gaat hij door tot het in zijn ogen goed genoeg is (en dan nog twijfel je of het goed genoeg is, waar of waar?). Terwijl een ander jouw resultaat dan meestal als zeer excellent zal beoordelen.
Dus: daag jezelf eens uit. Bepaal van te voren wanneer het voor jou 50% is. Bedenk drie dingen (niet stiekem vier!) waar jouw werk minimaal aan moet voldoen om 50% te zijn. Focus je hierbij op de hoofdlijnen. Zo voorkom je dat je je verliest in de (onbelangrijke) details. Houd het doel van jouw werk voor ogen. Als voorbeeld geef ik je drie dingen waar deze blog voor mij aan moet voldoen:
– het bevat praktische, waardevolle tips waar mensen die stress ervaren door hun perfectionisme echt wat aan hebben;
– het omvat tenminste 1000 woorden;
– het is naar mijn mening leuk om te lezen.
Dus: als ik niet alles heb behandeld over perfectionisme, een woord vrkeerd tiep, of er is een bepaalde zin die is een beetje vreemd lopend ofzo bijvoorbeeld ik noem maar wat, maar voldoet mijn blog verder aan bovengenoemde punten?
Dan is het goed genoeg, hoera! Door dit vaker toe te passen leer je te focussen op wat er wél goed is in plaats van op wat beter kan. En ook niet onbelangrijk: je verliest je doel niet uit het oog. Doel van deze blog is om anderen te helpen en te inspireren en niet om een perfecte blog te schrijven.
Perfectionist: Doe expres eens iets niet perfect
Oefen met imperfectie door expres de dingen niet zo perfect te doen. Stuur bijvoorbeeld een e-mail naar je collega of leidinggevende waarbij je eens niet heel erg je best doet om alles helemaal perfect te formuleren. Maar zorg er wel voor dat jouw boodschap gewoon helder is (en een perfecte verwoording dus ook niet nodig is!). Of post tóch gewoon die leuke foto of video op social media, die je eigenlijk niet helemaal ‘’perfect’’ vindt.
Ik heb zelf op mijn Instagram account onlangs een video in mijn story gemaakt (terug te zien in mijn hoogtepunten, @esther.kooy), die ik niet echt perfect vond. Maar ik wilde mezelf uitdagen en oefenen met imperfectie. Het was dan ook een leuke verrassing dat ik naar aanleiding van deze video door Rustige Nacht gevraagd werd om een blog voor hen te schrijven over perfectionisme. Hoe leuk is dat?! Kortom: oefen met imperfectie en blijf dichtbij jezelf. En wacht af wat er gebeurt. Het zou wel eens heel verrassend kunnen uitpakken!
Perfectionist: Ga sneller over tot nieuwe acties
Perfectionisme kost heel veel tijd en energie. Je blijft bijschaven en optimaliseren, waardoor je in de tussentijd geen stap verder komt. Feitelijk zorgt perfectionisme dus vaak voor stilstand. En dat geeft weer stress, want je doet zo (lees: te veel) je best. Als je leert om sneller over te gaan tot nieuwe acties, geef je jezelf de mogelijkheid om sneller vooruitgang te boeken. Prioriteer vooruitgang boven (onrealistische) perfectie.
Maar hoe doe je dat dan? Sneller overgaan tot nieuwe acties is best een uitdaging voor een perfectionist. Wat mij helpt is om mezelf eraan te blijven herinneren: goed is goed genoeg en ik heb niet alle tijd, er is meer te doen! Zie hiervoor ook tip 2 en tip 10 . Hoe meer je dit oefent, hoe beter het gaat. Heb compassie met jezelf tijdens dit proces.
Perfectionist: Experimenteer en groei
Een korte maar krachtige tip. Sta jezelf toe om meer te experimenteren en gewoon ´´te doen´´, zodat jij jezelf de kans geeft om te groeien. Wees dus niet bang om te ‘’falen’’. Een mooi basisprincipe in NLP luidt:
Als je er zo naar kunt kijken, dan richt je je aandacht op groei in plaats van op de angst om fouten te maken, de angst om niet gewaardeerd te worden of niet goed genoeg te zijn.
Perfectionist: Focus op wat belangrijk is
Wat ik mezelf afvraag, als mijn perfectionisme de kop op steekt: vind ik het heel belangrijk dat ik dit perfect doe? Of gaat het mij erom dat ik een groei doormaak, vooruitgang boek en stappen zet? Bijvoorbeeld in het opzetten van mijn bedrijf. Is perfect zijn dan echt zo belangrijk? (Antwoord: nee, daar zit toch niemand op te wachten?!) Ik wil bijvoorbeeld veel liever echt mensen helpen en waarde bieden.
Als ik alles perfect wil blijven doen, dan gaat dat natuurlijk veel langzamer. Dat herken je vast wel; je blijft dan bijschaven en optimaliseren. Hierdoor zet je geen volgende stappen en blijf je onnodig lang in bepaalde fases hangen. De al eerder genoemde stilstand. Wat ik echt belangrijk vind, is om zoveel mogelijk mensen te inspireren en te begeleiden om hun leven in een opwaartse spiraal te brengen door zich persoonlijk & spiritueel verder te ontwikkelen. Voor mij is dit een enorme motivatie om mijn perfectionisme achter me te laten.
Kortom: wat is voor jóu nu écht belangrijk, waar verlang je naar? En wat zou jij zonder je perfectionisme allemaal (sneller) kunnen bereiken? Verleg je aandacht hier naartoe; laat jouw verlangen groter zijn dan je angst. Heb je hier hulp bij nodig? Overweeg dan eens het gebruik van mondtape. Hierdoor ga je meer op je ademhaling letten en kom je beter tot rust.
Perfectionist: Wees niet altijd zo serieus
Doe jezelf een lol en breng wat meer luchtigheid in je leven. Als perfectionist zijn we vaak veel te serieus. Hangen er geen levens vanaf, als jij je werk wat minder perfect aflevert?
Word jij niet op staande voet ontslagen, als jij snel een mailtje typt in niet jouw mooiste Nederlands en – o jee – zelfs met een typfout? Lach dan lekker om jouw imperfectie. Jouw werk is misschien niet perfect, maar jij hebt wel weer meters gemaakt, haha! (Of bedenk zelf een betere grap.) Steekt de perfectionist in jou weer de kop op? Bedenk in gedachten dan een zeer vreemde doch lachwekkende stem, waarmee je deze perfectionistische gedachte in jouw hoofd herhaalt.
Geef deze perfectionist in jou ook een hilarische naam, zodat jij jouw perfectionisme niet meer zo serieus neemt (en je deze persiflage zo nodig ook kunt toespreken dat het nu wel welletjes is geweest). Gebruik humor, heb meer plezier in je dagelijkse leven. Door wat vaker met een helikopterview te kijken naar je gedachten (en je hele leven), ga je alles meer in perspectief zien en kun je meer luchtigheid in je leven aanbrengen. En onnodig de perfectie nastreven is niet bepaald luchtig.
Perfectionist: Creëer een helpend mantra
Creëer een helpend mantra, waar jij echt in gelooft en die jij tegen jezelf kunt zeggen, zodra jij stress ervaart van jouw perfectionisme. Of beter nog: vóórdat jij hiervan stress ervaart. Met een helpend mantra bedoel ik een inspirerende zin, die jou helpt om jouw perfectionisme los te laten en die je in gedachte kunt herhalen. Enkele voorbeelden:
– Vooruitgang en groei zijn belangrijker dan (de illusie van) perfectie;
– Mijn verlangen om mensen te helpen is groter dan mijn angst om fouten te maken;
– I face the fear and do it anyway (in het Engels klinkt dit nu eenmaal beter);
– Goed is goed genoeg.
Perfectionist: Verbind je met wie jij echt bent
Keer vaker naar binnen, bijvoorbeeld door te focussen op je ademhaling, te mediteren of te bidden. Kies iets wat het beste bij jou past. En maak daarbij contact met jouw hart, jouw ziel, jouw ware zelf. Als je meer verbinding ervaart met jezelf, sta je sterker in je schoenen en heb jij helemaal geen perfectionisme meer nodig. Jij bent al heel en compleet. En meer dan goed genoeg.
Perfectionist: Bepaal een tijdslimiet
Hoewel dit de laatste tip is, is het eigenlijk het handigste om hiermee te beginnen. Geef een tijdslimiet aan de taken die je wilt uitvoeren. Anders bedenk je zo’n acht uren later, als jouw blog (of ander werk) eindelijk bijna de perfectie heeft bereikt: o ja, ik had eigenlijk maar twee uren de tijd hiervoor!
Bonustip: zet om de zoveel tijd een timer, waarna je even kort evalueert hoe het gaat. Verlies jij je nog regelmatig in jouw perfectionisme? Dan zorgt het alarm van jouw timer steeds even voor een ‘’wake-up call’’ en een reminder aan bijvoorbeeld deze of andere helpende tips.
Esther, de auteur van deze blog, heeft een passie voor persoonlijke en spirituele ontwikkeling en wil anderen hiermee inspireren door te schrijven, coachen en spreken. Voor meer inspiratie of voor het plannen van een (coach)gesprek kun je haar volgen en/of berichten via haar Instagram account @esther.kooy.
